- فرش پازیریک
قالی پازیریک قدیمی‌ترین فرش جهان است که در سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۲۸ خورشیدی (۱۹۴۹–۱۹۴۷) توسط سرگی رودنکو، باستان‌شناس روسی در درهٔ پازیریک واقع در ابتدای رشته‌کوه‌های آلتای در محدودهٔ کشور روسیه، در کنار اشیاء باستانی مشهوری مانند گلدان چوبی، مومیایی دوید، نقش اسب سواری به همراه آثاری دیگر در گور یخ‌زدهٔ یکی از فرمانروایان سکایی کشف شد.
همه چیز درباره فرش پازیریک قدیمی ترین فرش تاریخ
قالی پازیریک یک قالی پشمی با رنگ‌های زنده‌است. این فرش چهارگوش تقریباً مربع بوده و ابعاد آن ۱٫۹۸ در ۱٫۸۹ متر است. نقش‌هایی که در آن دیده میشود شامل تصویر سوارکاران، آهوهای در حال چرا کردن و جانوران افسانه‌ای با سر عقاب و بدن شیر است و حاشیه‌ای گل‌دار دارد.برای مورخان این زمینه قابل تصور نبود که بافته‌ای از حدود چهارصد سال پیش از میلاد بدست آید که تا این حد کامل و پیشرفته و از نظر فنون بافت و حتی نقشه در ردیف بافته‌های امروز باشد، هم‌چنین آن‌ها نمی‌توانستند تصور کنند که ممکن است فنی چنین پیشرفته در مراکز متمدن که مورد توقع آن‌ها بود، یعنی بین‌النهرین، یونان یا مصر پیدا نشود و از گور پادشاهی سکایی.
پازیریک فرش ایرانی که در موزه روسیه نگهداری میشود .این فرش اولین فرش یافت شده که از عماق یخبندان سالم یافت شده ونام کهن ترین و اولین فرش جهان را به خود تعلق داده این نشانگر هنر وقدمت تاریخ هنری وتمدن ایران زمین را نشان میدهد
در ادامه به بقیه مشخصات ونحوه اکتشاف این هنر کهن میپردازیم
پازیریک قدیمی ترین فرش جهان است و قدمت آن به قرن ها پیش از میلاد مسیح بر می گردد. این فرش در حال حاضر در موزه‌ی آرمیتاژ روسیه نگه داری می شود و می توانید در وبسایت این موزه نقوش زیبای آن را نظاره کنید. چیزی که این فرش را برای ما جالب توجه کرده، نه تنها لقب «کهن‌ترین فرش جهان» است، بلکه «ایرانی» بودن پازیریک است.این یکی از هزاران افتخارات ایران زمین است .و ذاتی بودن هنر در مردم ایران را به رخ تاریخ و مردم جهان میکشد واین افتخاریست .
فرش پازیریک(Пазырик)
پازیرک نوعی زیرانداز یا فرش که در گویش رایجی قدیم نام زیر پا انداز داشته است./لغت نامه دهخدا
نحوه یافتن وپیدا شدن فرش پازیریک
دو باستان‌شناس روسی به نام‌های سرگی رودنکو (Rodenko) و گریازنوف در سال ۱۹۴۹ میلادی، کهن‌ترین نمونه فرش گره‌بافت و پرزدار جهان را در دومین مرحله کاوش‌های باستان‌شناسی خود و به طور کاملا اتفاقی از درون گوری یخ زده در ۵۰۰۰ فوتی کوه‌های آلتایی کشف کردند و آن را فرش پازیریک به معنای «فرش گره دار» نام گذاری کردند.
قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال داشتند از نخستین گور یخ زده باعث شد تا نام «پازیریک» که تا آن زمان ناشناخته بود، شهره آفاق شود. پازیریک، دره کوچکی در شمال کوهستان آلتایی در جنوب سیبری مرکزی، در ۷۹ کیلومتری مرز مغولستان است. نتایج آزمایش با کربن رادیواکتیو بر روی این اشیا نشان می‌داد که این گورها به قرن‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد تعلق دارند.
دلایلی واثباتی که باعث میشود پازیریک را یک فرش کاملا ایرانی دانست ،
رودنکو در اثبات ایرانی بودن این فرش در کتاب خود به نام «مقابر یخزده سیبری: سوارکاران عصرآهن مدفون در پازیریک» می‌نویسدو در طرح پازیریک صف‌های منظم مردان و چارپایان که همگی به فاصله ای معین از پی یک‌دیگر می‌آیند به روشنی یادآور رسم‌های تزیینی هخامنشی و آشوری است. هم‌چنین شیوه گره زدن دم اسب‌ها و کاکل آن‌ها به رسم ایرانیان است. هم در پیکرکنده‌های تخت جمشید و هم در فرش پازیریک ستوربانان در سمت چپ اسب گام بر می دارند و دست راست خود را بر پشت گردن اسب نهاده‌اند. آن‌چه آشکار و غیرقابل انکار است تصویر گروهی است شبیه نقش برجسته های تخت جمشید در صف‌های منظم که همگی به یک فاصله معین از پی یک‌دیگر می‌آیند. نقش گوزن زرد خالدار شاخ پهن ایرانی در فرش پازیریک یکی دیگر از موارد مهم در فرش وایرانی بودن فرش میباشد. که این گوزن‌ها از تیره گوزن زرد خالدار شاخ پهن و ایرانی است.
هم‌چنین گفته: بدون این‌که بتوانیم به‌طور حتم بگوییم این فرش کار کدامیک از سرزمین‌های (ماد – پارت -خراسان قدیم یا پارس) است، تاریخ فرش مذکور و پارچه‌هایی که در پازیریک کشف شد قرن پنجم و یا اوایل قرن چهارم پیش از میلاد تشخیص داده می شود
از نقشهای منحصر به فرد این قالی ۲۸ اسب سواری هستند که نقششان جاودانه شده و تک تک چهره‌ها و کلاه‌هایشان که کاملا ایرانی است با ظرافت کامل طراحی شده است.
رودنکو اضافه می کند: تاریخ این قالی از روی شکل اسب‌سواران معلوم می شود. طرز نشان دادن اسب‌های جنگی که به جای زین قالی بر پشت آن‌ها گسترانده‌اند و پارچه روی سینه اسب از مشخصات آشوری‌ها است اما در روی فرش پازیریک ریزه‌کاری‌های مختلف و طرز گره زدن دم اسب‌ها در نقوش برجسته تخت‌جمشید نیز دیده می شود.
شباهت فرش پازیریک با نقوش برجسته تخت‌جمشید
طرز گره زدن دم اسب‌ها در نقوش برجسته تخت‌جمشید نیز دیده میشود .
بعدها نیز پروفسور رومن گیرشمن (ایران‌شناس فرانسوی) به هنگام معرفی چندین ظرف سیمین و نیز تصویر چند سنگ‌کنده بر طاق بستان به‌مانندگی گوزن مشهور به «گوزن بین النهرینی» و گوزن پهن شاخ ایرانی که بدن خال‌دارش با همان شاخ‌های پهناور پوشیده است توجه کرد.
ر قسمت مرکزی این فرش یک ردیف ستاره های چهارپر نقش شده که روی اشیای مکشوف در لرستان نیز دیده می شود. نقش حاشیه این فرش کاملا بنابر سنت‌های هخامنشی است و دو ردیف گوزن‌ها و سواره‌ها را نشان می دهد. در این فرش حتی خصوصیاتی از جل نمد منگوله‌دار یونانی و ایرانی نیز دیده می شود .
خصوصیات فرش پازیریک
این فرش تقریبا چهارگوش حدود دو متر مربع وسعت دارد و تصویر سوارکاران، آهوان در حال چرا، جانوران افسانه‌ای با سرعقاب و بدن شیر بر آن نقش بسته و حاشیه‌ای گل‌دار آن را زینت بخشیده است. رنگ‌هایی که در فرش پازیریک به کار رفته است عبارتند از: قرمز تیره، سبز، آبی، زرد و نارنجی کم‌رنگ.در طراحی فرش نقش‌مایه‌ها و نگاره‌ها بسیار سنجیده با قرینه‌سازی کامل در چارچوب نقشهای متوازن و یک‌دست با رعایت کلیه اندازه‌ها به چشم میخورد ،
این شکل‌ها در نقشه فرش پازیریک به روشنی قابل تشخیص است؛ در حاشیه اول تکرار جانور افسانه ای بال‌دار، در حاشیه دوم ۱۴ سوارکار، ۱۴ ستوربان، ۲۸ اسب، در حاشیه سوم تکرار گل چهاربرگی، در حاشیه چهارم تکرار ۲۴ گوزن خالدار شاخ پهن، در حاشیه پنجم تکرار جانور افسانه ای (شبیه حاشیه اول) و در وسط فرش ۲۴ چهارگوش که درون هریک نگاره هشت‌پر دیده می شود.
این فرش کلا از پشم بافته و تار آن اندکی کشیده شده و پودهای آن به طور شل در شماره سه یا چهار بین هر دو ردیف گره پیچیده شده است.ریز فرش برابر ۳۶۰۰ گره در هر دسیمتر مربع و نسبتا منظم و با قاعده است. فرش دارای لبه ها و کناره های کوچک ۱ در ۱٫۵ سانتی‌متری و در امتداد هر دو حاشیه دارای پرز فشرده و با ضخامت چند میلیمتر است،
رنگ فرش تغییر یافته و رنگ اصلی به سایه های صورتی و سبز کم رنگ تبدیل شده است ولی در اصل می بایست رنگ بسیار روشنی داشته باشد. تزیین فرش پیچیده و حاکی از بالا بودن سطح بافندگی فرش است ،
دراخر هرچه در رابطه با این هنر اصیل و کهن صحبت کنیم کم است زیرا بعد از شناخت خود اثر باید به شناخت اقوام وهنرمردمان آن دوره پرداخت که این را به دست باستان شناسان سپرده ایم ،
rooziato.com /منبع
seemorgh.com/culture/ منبع
